Śladami św. Pawła – Saloniki

 

Saloniki to miasto w północnej Grecji nad Zatoką Salonicką, stolica regionu Macedonia i drugie pod względem ilości mieszkańców miasto w Grecji – z około 400 tys. ludności. Warto dodać, że cały zespół urbanistyczny Salonik liczy 1,084 mln mieszkańców. To ważny ośrodek przemysłowo-handlowy i kulturalno-naukowy północnej Grecji. W latach 60-tych XX w. powstały tu ogromne kompleksy przemysłowe z rafineriami ropy naftowej, zakładami petrochemicznymi oraz stalowniami. Wytwarza się tu maszyny, artykuły spożywcze, chemiczne, alkoholowe, włókiennicze, skórzane i budowlane. Od 1926 r. w mieście odbywają się jesienne międzynarodowe targi wielobranżowe. Współczesne Saloniki są stacją końcową linii kolejowych biegnących z innych części Grecji i Bałkanów. Port został udostępniony dla żeglugi w 1901 r. Wywozi się stąd rudy chromu, manganu oraz liczne surowce i przetwory wodne. Według przeładunków port w Salonikach zajmuje drugie miejsce w Grecji po Pireusie. To również istotny węzeł drogowy na trasie z Aten do Serbii i Czarnogóry, Bułgarii oraz Turcji. Miasto jest siedzibą biskupstwa prawosławnego Kościoła greckiego oraz biskupstwa Kościoła katolickiego. Znajduje się tu Uniwersytet Arystotelesa założony w 1925 r.; Uniwersytet Macedonii z 1957 r.; konserwatorium muzyczne; szkoła amerykańska, niemiecka i francuska; oraz liczne muzea. Saloniki są położone na skraju równiny rozciągającej się na deltach Ghaliakosu i Wardaru, w regionie sejsmicznym, wielokrotnie niszczone przez silne trzęsienia ziemi. W mieście funkcjonuje wiele klubów sportowych w tym te odnoszące sukcesy na arenach europejskich.

 

 

Historia

 

Osią komunikacyjną i główną ulicą Salonik jest Eghnatia Odhos (na starożytnej drodze rzymskiej via Egnatia), a najważniejszym placem – Platia Aristotelus. Swoje imię Saloniki (Tessaloniki) zawdzięczają siostrze Aleksandra Wielkiego, żonie założyciela miasta, króla Kassandera. Miasto zwane jest „księżniczką Zatoki Thermaikos”. Zasługują na swój przydomek, bo znajdziemy tam bizantyjskie zabytki, tureckie zaułki, klasztory na wysokich skałach i miejsca, gdzie skosztujemy prawdziwej greckiej kuchni. Miasto zostało zbudowane u podnóży góry Chortiatis (1201 m n.p.m.) w 316 r. p.n.e. Po 146 r. p.n.e. zostało stolicą rzymskiej prowincji Macedonia, a około 250 r. n.e. otrzymało status rzymskiej kolonii. Jako placówka wojskowa i handlowa przy Via Egnatia, która biegła od Morza Adriatyckiego na wschód do Bizancjum, w czasach imperium rzymskiego nabrało wielkiego znaczenia. Miasto rozkwitało w czasach imperium bizantyjskiego mimo powtarzających się napadów Awarów, Gotów i Słowian w VI i VII w. W 732 r. cesarz bizantyjski Leon III, dwa lata po wydaniu zakazu kultu ikon, wyłączył Saloniki spod jurysdykcji papieskiej i uczynił zależnym od patriarchatu w Konstantynopolu. W okresie panowania ikonoklasty Leona III oraz jego następców miasto wystąpiło w obronie kultu ikon. Przez następne stulecia było napadane przez Arabów, Bułgarów, Normanów i innych. W latach 1204-1224 pełniło funkcję stolicy łacińskiego królestwa Tessaloniki, następnie należało do despotatu Epiru, a od 1242 r. do Cesarstwa Nicejskiego. Aż do roku 1246 r., kiedy znalazło się w posiadaniu odnowionego cesarstwa bizantyjskiego, podlegało obcym władcom. Saloniki nękane nieustannie przez Turków osmańskich, w 1423 r. poddało się Wenecji, lecz osmański sułtan Murad III odbił je, dokonując masakry mieszkańców w 1430 r. Odtąd stały się częścią imperium osmańskiego i pozostawały w jego władzy przez niemal pięć następnych stuleci. Pod koniec XV w. do wyludnionego miasta przybyło około 20 tys. Żydów wygnanych z Hiszpanii. Na początku XX w. Saloniki stały się siedzibą odłamu ruchu młodoturków, którzy zapoczątkowali rewolucję turecką w 1908 r. Podczas pierwszej wojny bałkańskiej w 1912 r. miasto zdobyli grecy na mocy traktatu bukareszteńskiego z 1913 r. 18 marca 1913 r. grecki król Jerzy I został zamordowany podczas wizyty w mieście. W latach 1915-1918 Saloniki pełniły funkcję bazy wojsk sprzymierzonych w czasie działań wojennych w Cieśninach Tureckich. W 1916 r. premier Grecji Eleutherios Venizelos utworzył tu rząd tymczasowy, który wypowiedział wojnę Niemcom i Bułgarii. W 1941 r. miasto zdobyli Niemcy, którzy podczas okupacji deportowali prawie 60 tys. tamtejszych Żydów do obozów zagłady.

 

Olimp

 

Nie można zapomnieć o górze Olimp, siedzibie greckich bogów, która leży 100 kilometrów od miasta. Można ją zdobyć ruszając szlakiem z miejscowości Litochoro. Bogów na jej szczycie nie spotkamy, ale czeka nas sympatyczna wędrówka i podziwianie pięknej przyrody. Saloniki są ważne również dla chrześcijaństwa, bo powstała tam jedna z pierwszych gmin, do której Święty Paweł skierował dwa ze swoich listów. Urodzili się tam i działali w IX wieku Cyryl i Metody, misjonarze działający później na terenie Europy Środkowej.

 

 

Biała Wieża

 

Symbolem miasta jest Biała Wieża, postawiona na nabrzeżu przez sułtana Sulejmana Wspaniałego (1520-1566). Kiedyś nazywano ją Krwawą Wieżą, bo mieściło się w niej więzienie. W 1826 roku Turcy wymordowali zbuntowanych janczarów. Wieża była częścią fortyfikacji, a teraz jest w niej Muzeum Kultury Bizantyńskiej. Z wieży można podziwiać panoramę miasta, również stojący w pobliżu pomnik Aleksandra Wielkiego.

 

Łuk Triumfalny

 

Do znanych zabytków należą  resztki Łuku, postawiony po zwycięstwie Galeriusza nad Persami i jego Mauzoleum, zmienione na kościół Św. Jerzego. Najważniejszym kościołem jest kościół Św. Demetriusza, patrona miasta z podziemnymi katakumbami. W Salonikach znajdziemy cenne przykłady architektury bizantyjskiej: obwarowania, m.in. cytadelę Heptapyrgion i tureckie meczety np. Hanza Bej wzniesiony w latach 1467-1468, przebudowany w 1620 r.; i liczne świątynie: Panhagia Acheiropoietos z V w., Osios Dawid z przepiękna mozaiką (V-VI w.), Panhagia Chalkeon z XI w., św. Pantalejmona wzniesiony w XII w., Proroka Eliasza z XIII w., św. Katarzyny zbudowany w XIII w., św. Mikołaja (XIII-XIV w.), Apostołów (XIV w.). Także kopię słynnej budowli z Konstantynopola – Hagia Sofia. Ta salonicka pochodzi z VIII wieku. Wczesnochrześcijańskie i bizantyjskie zabytki Salonik zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.